आपल्या आयुष्यात झाडं म्हणजे केवळ निसर्गाचा एक भाग नसून, ती आपल्याला माणसांविषयी काही खोल विचार करायला भाग पाडतात. झाडे निरपेक्षपणे आपलं देणं देतात—कधी फळं, कधी फुलं, कधी सावली, तर कधी काटे. आणि या विविध झाडांच्या गुणधर्मातून आपल्याला अनेक माणसांचे स्वभाव समजून घेता येतात. हा लेख या समांतरतेवर आधारित आहे—आपल्या अवतीभोवती असणाऱ्या झाडांप्रमाणे माणसेही अनेक प्रकारची असतात. काही लोक म्हणजे जणू आंबा, पिंपळ, बाभूळ, वड यांच्या गुणधर्मांनी युक्त. तर काही लोक, अशोकासारख्या झाडांप्रमाणे, केवळ स्वतःच्या सौंदर्याचा आनंद घेत जगणारे. त्यांचे अस्तित्व असते, पण त्यांच्या सहवासातून ना कोणाला दिलासा मिळतो, ना उपयोग, ना प्रेरणा. झाडांची वर्गवारी आणि त्यांची प्रतीके: १.) फळ देणारी झाडे – उपयुक्ततेचे प्रतीक:-आंबा, चिंच, पेरू, सीताफळ, नारळ यांसारखी झाडे केवळ स्वतः उगवत नाहीत, तर आपल्या साऱ्यांच्या उपयोगासाठी फळं देतात. ही झाडं उपयुक्ततेचं मूर्त रूप आहेत. त्यांच्या सान्निध्यात असणं म्हणजे पोषण, समाधान, आणि आभार. अशा झाडांसारखे माणसं समाजात असतात—ज्यांना मिळालेलं ज्ञान, पैसा, सन्मान हे सर्व ते दुसऱ्यांसाठी वापरतात. ते लोक दुसऱ्यांना संधी देतात, उभं करतात, वाढवतात. २.) फुलं देणारी झाडे – सौंदर्य व आनंदाचे प्रतीक: मोगरा, गुलाब, पारिजातक ही झाडं आपल्या जीवनात रंग भरतात. त्यांचा उपयोग केवळ सजावटीसाठी नसतो, तर सण-उत्सव, धार्मिक विधी, गंध-परंपरा यासाठीसुद्धा होतो. अशी झाडं आनंद निर्माण करतात. काही माणसं याच फुलांसारखी असतात—ते जिथे असतात तिथे हसवतात, प्रेरणा देतात, वातावरण प्रसन्न करतात. ३. सावली देणारी झाडे – आधाराचे प्रतीक: वड, पिंपळ, निंब, बकुळ यांसारखी झाडं उन्हाळ्यात पथिकांना थांबायला जागा देतात. ही झाडं कोणतेही शुल्क न आकारता, कोणताही हेतू न ठेवता, फक्त आधार देण्यासाठी असतात. काही माणसं अशीच असतात—ते आपल्याला ऐकतात, समजून घेतात, आपल्याला आधार देतात. ४.) काटेरी झाडे – रक्षणाचे प्रतीक: बाभूळ, काटेसावर, दुर्गम भागांतील झाडे ही काटेरी असतात. त्यांचा उपयोग शेतीच्या कुंपणासाठी होतो, सुरक्षिततेसाठी होतो. ही झाडं इतरांपासून स्वतःला व आपल्याला वाचवतात. माणसांतही काही जण असे असतात—थोडेसे उग्र स्वभावाचे, पण नेहमी आपल्याला संकटांपासून दूर ठेवणारे, खरे रक्षक. पण, ‘अशोक’ झाडंही असतात – ना फळं, ना फुलं, ना सावली, ना पक्षी अशोकाचं झाड सुंदर दिसतं, पण त्याला ना खायची फळं असतात, ना सुगंधित फुलं. त्याच्या फांद्या काटेरी नाहीत म्हणजे सुरक्षेसाठी उपयोगी नाहीत, आणि त्याच्या पानांवर पक्षीही बसत नाहीत. त्याचे सौंदर्य म्हणजे एक भास—स्वतःसाठी असलेली सजावट. अशी झाडं केवळ स्वतःच्याच अस्तित्वात रमलेली असतात. माणसांमध्येही अशोक वृत्तीची माणसं असतात. ही माणसं दिसायला चकचकीत, उच्चभ्रू वाटतात, बोलण्यात गोडसरपणा असतो, पण त्यांच्या सहवासातून काहीच मिळत नाही. ना सहानुभूती, ना मदत, ना प्रेरणा. ते स्वतःसाठी जगतात—त्यांचा आयुष्याचा उद्देश केवळ स्वतःचा फायदा आणि प्रतिष्ठा असतो. ते कोणावर विश्वास ठेवत नाहीत, कोणासोबत बांधिलकी ठेवत नाहीत, आणि कोणाचं दुःख समजून घेत नाहीत. अशा माणसांशी जवळीक म्हणजे एक मानसिक कोरडेपणाचा अनुभव. आपण निवड काय करतो? हा लेख इथेच अत्यंत महत्त्वाचा होतो. कारण तो केवळ इतरांची तुलना झाडांशी करून थांबत नाही, तर एक प्रश्न विचारतो—“आपण कोणत्या झाडांच्या सहवासात राहायचं ठरवतो?” म्हणजेच, आपली संगत कोणाशी आहे? अशा माणसांशी का, जे समाजासाठी काही देत नाहीत, की जे तुम्हाला आधार, फळं, सुरक्षा देतात? सकारात्मक लोकांच्या सहवासात राहणे, म्हणजे स्वतःही अधिक चांगलं होण्याची प्रेरणा. नकारात्मक लोकांच्या नुसत्या सौंदर्याचा आकर्षण म्हणजे अंतहीन मानसिक थकवा. चिंतन करण्यासारख्या गोष्टी: आजवर आपण ज्या माणसांशी संबंध ठेवले आहेत, त्यांच्यापैकी कितीजण फळ देणाऱ्या झाडांसारखे आहेत? आपल्याला कोणत्या झाडांसारखं व्हायचं आहे? आपणही केवळ स्वतःसाठी जगतो का? की दुसऱ्यांना काही देण्याचा प्रयत्न करतो? आपल्या मुलांना, विद्यार्थ्यांना, समाजाला आपण काय शिकवतो? शेवटी एक आत्मपरीक्षण :झाड हे आपल्या जीवनाला जेवढं शिकवतात, तेवढं कदाचित कोणीही नाही. फळ देणाऱ्या झाडांना स्वतःचं फळ कधीच चाखता येत नाही. काटेरी झाड आपल्याला वाचवते पण स्वतः नेहमी वेदनेत असते. आणि सौंदर्याच्या झाडावर कधी कधी एकही जीव आधार घेत नाही. हे सर्व आपणच आहोत—कधी फळ देणारे, कधी काटेरी, कधी सावली, कधी स्वतःसाठी जगणारे. फरक इतकाच की आपण ठरवू शकतो की “कसल्या प्रकारचं झाड व्हायचं?” आणि त्याहून महत्त्वाचं – “कसल्या प्रकारच्या झाडांच्या संगतीत राहायचं?” स्वतःचे हित बघणं चुकीचं नाही. पण त्यासाठी इतरांपासून पूर्णपणे तुटलेलं असणं म्हणजे आयुष्याचा अर्थच गमावून बसणं. आपल्याला अशा व्यक्तींची गरज आहे, जे झाडांसारखे निःस्वार्थ आहेत—देतात, झेलतात, रक्षण करतात आणि प्रेम करतात. आणि आपणही तसंच झाड व्हायचा प्रयत्न करायला हवा. Dhyeya News & सा. झुंज संपादक: संदीप दा. महाजन, पाचोरा M0.73 8510 8510
ध्येय न्यूज चॅनेलच्या बातम्या मिळवण्यासाठी येथे क्लिक करून आमचा व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करा.
