नवी दिल्ली – ग्रामीण व आदिवासी शिक्षण क्षेत्रात आयुष्यभर सातत्याने कार्य करून हजारो विद्यार्थ्यांच्या आयुष्यात ज्ञानाचा प्रकाश पसरविणाऱ्या डॉ. शिवाजीआबा सिताराम पाटील यांना प्रतिष्ठेचा मानद डॉक्टरेट पदवी तसेच शैक्षणिक उत्कृष्टता पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. राजधानी दिल्लीतील विश्व युवक केंद्रात नासा ट्रस्टचे एसएसआर विद्यापीठ, नवी दिल्ली यांच्या वतीने आयोजित भव्य समारंभात हा सन्मान त्यांच्या शैक्षणिक प्रवासाची दखल घेत देण्यात आला. या क्षणी उपस्थित मान्यवरांनी डॉ. पाटील यांच्या कार्याचे उत्स्फूर्त शब्दांत कौतुक केले. महाराष्ट्रातून हा सन्मान मिळवणारे ते एकमेव शिक्षणतज्ज्ञ ठरले आहेत, ही बाब विशेष अभिमानाची ठरली.
सन्मानाचे कारण डॉ. पाटील यांना हा पुरस्कार “महाराष्ट्रातील आदिवासी व ग्रामीण शाळांमध्ये नवोन्मेषी शैक्षणिक उपक्रमांची अंमलबजावणी – एक शैक्षणिक तज्ज्ञाची भूमिका” या विषयावर त्यांनी केलेल्या उल्लेखनीय कार्याच्या आधारे देण्यात आला. त्यांनी शिक्षणाला केवळ वर्गखोल्यांमध्ये मर्यादित न ठेवता ग्रामीण व आदिवासी जीवनशैलीला अनुरूप अशा पद्धतीने विद्यार्थ्यांसाठी अधिक समजण्याजोगे आणि स्वीकारार्ह शिक्षणमॉडेल तयार केले.
कार्यक्रमाचे वैशिष्ट्य प्रेरणादायी वातावरणात पार पडलेल्या या सोहळ्याचे प्रमुख पाहुणे होते – माजी आय.जी. बीएसएफचे पी. के. मिश्रा तसेच न्यायमूर्ती राजेश टंडन (निवृत्त), माजी न्यायमूर्ती उत्तराखंड उच्च न्यायालय व ज्येष्ठ वकील, सर्वोच्च न्यायालय. त्याचबरोबर सन्माननीय पाहुण्यांमध्ये डॉ. दिना सुनील (सहाय्यक प्राध्यापक, गणित विभाग, इंदिरा गांधी राष्ट्रीय आदिवासी विद्यापीठ), प्रा. के. पी. सिंग (संचालक, गांधी भवन, दिल्ली विद्यापीठ) आणि डॉ. राकेश राही (माजी उपसंचालक, शिक्षण विभाग, दिल्ली सरकार) आदी मान्यवरांची उपस्थिती लाभली. या सर्व मान्यवरांनी आपल्या भाषणातून ग्रामीण व आदिवासी विद्यार्थ्यांसाठी डॉ. पाटील यांनी केलेल्या समर्पित कार्याचे भरभरून कौतुक केले. त्यांच्या कार्यामुळे केवळ शिक्षणाचे दरवाजेच उघडले नाहीत, तर विद्यार्थ्यांच्या आत्मविश्वासालाही बळकटी मिळाली, असे गौरवोद्गार मान्यवरांनी काढले.
डॉ. शिवाजी आबासाहेब सिताराम पाटील यांचा प्रवास हा एका साध्या शेतकरी कुटुंबातून सुरू होऊन शिक्षणक्षेत्रातील दीपस्तंभ होण्यापर्यंतचा आहे. धरणगाव तालुक्यातील सतखेडा हे त्यांचे मूळ गाव असून शेती हा त्यांचा मूळ व्यवसाय. परंतु शिक्षणाची गोडी व ग्रामीण विद्यार्थ्यांना योग्य संधी देण्याची तळमळ यामुळे त्यांनी शिक्षण हा आपल्या आयुष्याचा ध्यास मानला. सरस्वती विद्या प्रसारक मंडळ, सतखेडा या संस्थेच्या माध्यमातून त्यांनी प्राथमिक, माध्यमिक तसेच उच्च व तांत्रिक शिक्षण क्षेत्रात भरीव कामगिरी केली. “ग्रामशाळा ते डिजीटल शाळा” हा त्यांचा उपक्रम ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांना आधुनिक तंत्रज्ञानाशी जोडणारा ठरला. या उपक्रमामुळे ग्रामीण शाळांमध्ये संगणक, डिजिटल साधने आणि ई-लर्निंगची संकल्पना रुजली. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे संस्थेमार्फत उभारण्यात आलेल्या शाळा व महाविद्यालयांत गुणवत्तापूर्ण शिक्षणासोबतच विज्ञान, तंत्रज्ञान, नैतिक मूल्ये आणि विद्यार्थी-केंद्रित उपक्रमांचा समावेश करण्यात आला. विशेष म्हणजे, आदिवासी विद्यार्थ्यांच्या भाषिक व सामाजिक अडचणी लक्षात घेऊन त्यांनी शैक्षणिक पद्धतीत बदल केले. यामुळे आदिवासी विद्यार्थी शिक्षणाशी अधिक जवळीक साधू लागले.
शैक्षणिक उपक्रमांची व्याप्ती डॉ. पाटील यांनी केवळ शाळा उभारण्यातच समाधान मानले नाही, तर विविध क्षेत्रांना अनुरूप शैक्षणिक संस्था उभारल्या. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली पुढील संस्था कार्यरत आहेत: आश्रम शाळा, माध्यमिक शाळा, पॉलिटेक्निकल कॉलेज, आयटीआय कॉलेज, डीएड कॉलेज, इंग्लिश मीडियम स्कूल, नर्सिंग कॉलेज. या सर्व संस्था ग्रामीण व आदिवासी भागातील विद्यार्थ्यांसाठी ज्ञानदालन ठरल्या आहेत. गरीब व अल्पभूधारक कुटुंबातील विद्यार्थ्यांना त्यांनी मोफत शिक्षण, भोजन व निवासव्यवस्था उपलब्ध करून दिली. त्यामुळे अशा असंख्य विद्यार्थ्यांनी उच्च शिक्षण घेतले आणि समाजात आपले स्वतंत्र स्थान निर्माण केले.
सामाजिक व राजकीय अनुभव शिक्षणक्षेत्रातील प्रवासासोबतच डॉ. पाटील यांनी सामाजिक व राजकीय क्षेत्रातही सक्रिय सहभाग नोंदवला. ते सलग दहा वर्षे माजी आमदार पारूताई यांचे शासकीय स्वीय सहाय्यक म्हणून कार्यरत होते. त्या काळात त्यांनी शासन यंत्रणेचा जवळून अभ्यास केला आणि शैक्षणिक प्रकल्पांना शासकीय मदतीचा लाभ मिळवून दिला. तसेच त्यांच्या कुटुंबातीलही सार्वजनिक क्षेत्राशी जवळीक आहे. त्यांचे चिरंजीव डॉ. चंद्रशेखर शिवाजी पाटील हे प्रभाग क्र. ८ दादावाडी परिसराचे जळगाव महापालिकेचे नगरसेवक राहिले असून त्यांनी समाजकार्यात मोलाचे योगदान दिले आहे.
प्रेरणादायी क्षण पुरस्कार स्वीकारताना डॉ. पाटील भावूक झाले. आपल्या मनोगतात ते म्हणाले – “हा सन्मान माझ्या वैयक्तिक कार्याचा नसून, माझ्या सहकाऱ्यांचा, शिक्षकांचा, पालकांचा आणि विद्यार्थ्यांचा आहे. हा एकत्रित प्रयत्नांचा परिणाम आहे. आज मिळालेली मान्यता ही माझ्यासाठी नव्या जबाबदारीची जाणीव करून देणारी आहे.” त्यांच्या या भावनिक शब्दांनी उपस्थितांना टाळ्यांचा कडकडाट करायला लावला.
जिल्ह्याचा अभिमान जळगाव जिल्ह्यातून प्रथमच असा सन्मान प्राप्त झाल्याने संपूर्ण जिल्ह्यात आनंदाचे व अभिमानाचे वातावरण आहे. दिल्लीतील ऑल इंडिया गुर्जर समाज मंडळानेही त्यांचे विशेष अभिनंदन केले. हा सन्मान केवळ डॉ. पाटील यांचा नव्हे, तर संपूर्ण महाराष्ट्रातील शैक्षणिक कार्यकर्त्यांचा मान उंचावणारा ठरला आहे.
भविष्यकालीन प्रेरणा डॉ. पाटील यांचा प्रवास हा शिक्षणासाठी आयुष्य वेचणाऱ्या एका कार्यकर्त्याचा प्रेरणादायी आदर्श आहे. त्यांच्या कार्यामुळे ग्रामीण व आदिवासी शिक्षणाला नवी दिशा मिळाली आहे. आजच्या पुरस्काराने त्यांच्या आयुष्यभर चाललेल्या शिक्षणप्रेमी वाटचालीचे मूल्य अधोरेखित झाले आहे. ही मान्यता भविष्यातील शिक्षक, समाजसेवक व शैक्षणिक संस्थांसाठी दीपस्तंभ ठरेल, यात शंका नाही.
ध्येय न्यूज चॅनेलच्या बातम्या मिळवण्यासाठी येथे क्लिक करून आमचा व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करा.
