माणसाच्या जीवनात नात्यांना अनन्यसाधारण महत्त्व असते. नाती ही एकमेकांवरील विश्वास, प्रेम आणि आपुलकीवर आधारलेली असतात. पण हा विश्वास आणि खात्री जर ढळली, तर नात्यांची वीण उसवायला वेळ लागत नाही. “कात्रीची धार गेली तर एकवेळ कापड कापलं जात नाही, पण खात्रीची धार गेली की नातं मात्र हमखास कापलं जातं,” हा विचार नात्यांमधील विश्वासाच्या महत्त्वाचा सार सांगतो. या एका वाक्यात मानवी नात्यांचे कोमल पण संवेदनशील स्वरूप उलगडते.
नाती टिकवण्यासाठी विश्वास आणि खात्री अत्यावश्यक आहेत. ही खात्री एक प्रकारचं बंधन असतं, जी दोघांमधील संवाद, कृती आणि विचारांमधून निर्माण होते. खात्री ही कधीही एका दिवसात तयार होत नाही; ती वेळ, अनुभव आणि परिस्थिती यावर आधारित असते. उदाहरणार्थ, एखाद्या मित्राच्या किंवा कुटुंबातील सदस्याच्या छोट्या छोट्या कृतीतून आपल्याला त्या नात्याची खोली समजते.
परंतु, या खात्रीला एक प्रकारचा नाजूकपणा असतो. खात्रीला जर एकदा धक्का बसला, तर ते नातं पूर्ववत करणे अवघड होते. खात्री तुटली की मनात संशय तयार होतो, संवाद कमी होतो आणि नात्यांमधील बंध सैल होतो.
कात्री कापण्यासाठी वापरली जाते, पण तिच्या धारेला कायमची झळ बसली तर ती निरुपयोगी होते. त्याचप्रमाणे, खात्रीची धार कमी झाली, तर नातं निष्प्रभ होऊ शकतं.
कात्रीची धार परत दुरुस्त करता येऊ शकते; ती पुन्हा धारदार केली जाऊ शकते. मात्र, खात्रीची धार एकदा कमी झाली की, ती पुन्हा जुळवणे कठीण होऊ शकते. कारण मानवी मन हे संवेदनशील आहे, त्यात एकदा संशयाचं बी रुजलं की, ते सहजासहजी नष्ट होत नाही.
नात्यांमधील विश्वास टिकवण्यासाठी संवाद हा सर्वात महत्त्वाचा असतो. जेव्हा संवाद कमी होतो किंवा पूर्णपणे थांबतो, तेव्हा गैरसमज वाढतात. उघडपणे बोलण्यात अडचण निर्माण झाली की, विश्वासही डळमळू लागतो
कधी कधी साध्या गोष्टींवरून निर्माण झालेले गैरसमज नात्यांवर खोल परिणाम करतात. अपेक्षा पूर्ण न झाल्यामुळेही निराशा होते, ज्यामुळे खात्रीवर परिणाम होतो.
एखाद्याने दिलेला धोका किंवा केलेली फसवणूक ही खात्री तुटण्याचे प्रमुख कारण आहे. विश्वासघात केल्यावर ते नातं पुन्हा उभं करणं कठीण होतं.
वेगवेगळ्या व्यक्तींच्या विचारसरणी आणि जीवनशैलीत फरक असतो. जर मूल्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर दरी असेल, तर ती दरी वाढत जाते आणि खात्रीस धक्का लागतो.
नात्यांमध्ये प्रामाणिक संवादाला पर्याय नाही. भावना लपवल्याने किंवा गोष्टी टाळल्याने नाती बिघडतात. कोणत्याही प्रकारचा संशय निर्माण होण्याआधी तो संवादाने दूर करणं महत्त्वाचं आहे.
प्रत्येक व्यक्तीचा स्वभाव, आवडीनिवडी आणि विचार वेगळे असतात. त्या व्यक्तीला समजून घेतलं, तर नातं अधिक दृढ होतं.
नात्यांमधील छोट्या गोष्टींना दुर्लक्षित करू नका. लहानसहान कृतीसुद्धा विश्वास वाढवू शकतात. उदाहरणार्थ, वेळेवर मदतीला येणे, चांगले शब्द वापरणे, वचन पाळणे इत्यादी.
खात्री निर्माण करण्यासाठी आपले वर्तन विश्वासार्ह असणे गरजेचे आहे. सतत खोटं बोलणं, चुकीच्या गोष्टी लपवणं यामुळे खात्री तुटते.
काहीवेळा परिस्थितीमुळे किंवा चुकीमुळे नात्यांमधील खात्री तुटते. अशा वेळी नातं पुन्हा जुळवण्यासाठी पुढील गोष्टींचा विचार करता येतो:
आपली चूक मान्य करून माफी मागणं महत्त्वाचं आहे. यामुळे समोरच्याला आपल्यातील प्रामाणिकपणा जाणवतो.
विश्वास पुन्हा कमवण्यासाठी वेळ लागतो. घाई केल्यास नात्यांवर नकारात्मक परिणाम होतो.
संवादाद्वारे समोरच्याच्या मनातील गैरसमज दूर करण्याचा प्रयत्न करा.
एकमेकांच्या भावना समजून घेत वागलात, तर नातं हळूहळू पूर्ववत होईल.
व्यक्ती आणि समाज यांच्यातील नात्यांमध्येही खात्री महत्त्वाची भूमिका बजावते. एखाद्या व्यक्तीवर समाजाचा विश्वास असेल, तर त्या व्यक्तीकडे आदराने पाहिले जाते. तसेच, समाजावर व्यक्तीला विश्वास असेल, तर तो समाज अधिक सुदृढ होतो.
राजकारण, शिक्षण, व्यवसाय किंवा कुटुंबातील नात्यांमध्ये खात्री हीच यशस्वी नातेसंबंधांची गुरुकिल्ली आहे. जेव्हा ही खात्री कमी होते, तेव्हा फसवणूक, भ्रष्टाचार आणि अविश्वासाचे वातावरण निर्माण होते.
कधी कधी रागाच्या भरात किंवा तात्कालिक भावनांमध्ये नात्यांवर गंभीर परिणाम होतात. मात्र, अशा वेळी थोडा संयम बाळगून आणि आत्मपरीक्षण करून निर्णय घेतला, तर नाती टिकवता येतात. कारण एकदा तुटलेलं नातं पुन्हा जुळवणं कठीण असतं.
मानसशास्त्राच्या अभ्यासातून असं दिसून आलं आहे की, जिथे प्रामाणिकपणा, सहनशीलता आणि परस्पर विश्वास आहे, तिथे नाती अधिक काळ टिकतात. संशोधनानुसार, संवादाचा अभाव हे नात्यांमधील दुराव्याचं प्रमुख कारण ठरतं.
“खात्रीची धार गेली की नातं हमखास कापलं जातं,” हे वाक्य आपल्याला नात्यांमधील विश्वासाच्या अनमोलतेची जाणीव करून देते. नाती टिकवण्यासाठी आणि समृद्ध करण्यासाठी प्रामाणिकपणा, संवाद आणि सहकार्य यांची जपणूक करणे अत्यंत आवश्यक आहे. नात्यांमधील खात्री हीच त्यांचं आयुष्य आहे, त्यामुळे ती जपली पाहिजे. एका तुटलेल्या नात्याला जुळवण्यासाठी लाख प्रयत्न करावे लागतात, पण ती खात्री पुन्हा मिळवणं हे सर्वांत मोठं आव्हान ठरतं. म्हणून, नाती कोमल असतात, त्यांना जपा, आणि खात्रीच्या आधाराने त्यांना अधिक मजबूत करा.
ध्येय न्यूज चॅनेलच्या बातम्या मिळवण्यासाठी येथे क्लिक करून आमचा व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करा.
