खेडगाव नंदीचे (ता. पाचोरा) येथील श्री. एच. बी. संघवी हायस्कुल येथे आषाढी एकादशीच्या पावन पर्वानिमित्त दि. 5 जुलै 2025 रोजी पारंपरिक आणि भक्तिमय वातावरणात दिंडी व ग्रंथ दिंडीचे आयोजन करण्यात आले. पाचोरा तालुका सहकारी शिक्षण संस्था संचलित या शाळेने वर्षानुवर्षांची सांस्कृतिक परंपरा जपत विद्यार्थ्यांमध्ये भक्तिभाव रुजवण्यासाठी आणि वारकरी सांप्रदायाची शिकवण आत्मसात करण्यासाठी उपक्रमशीलतेने दिंडीचे आयोजन केले होते. या पवित्र आणि भक्तिभावपूर्ण उपक्रमास ‘विठ्ठल नामाची शाळा भरली…!’ असा भावनिक आणि उत्सवभाव दर्शवणारा अनुभव गावकऱ्यांनी प्रत्यक्ष घेतला. संपूर्ण खेडगाव नंदीचे गाव विठ्ठलनामाच्या गजरात न्हाऊन निघाले होते. टाळ-मृदुंगाच्या तालावर पावले थिरकत होती, तर भजनी मंडळाच्या आवाजात ‘ज्ञानोबा-तुकाराम’ या संतांची शिकवण प्रत्येकाच्या मनामनात घुमत होती. शाळेच्या आवारातून निघालेली ही पालखी दिंडी अत्यंत शिस्तबद्ध रचनेत साकारली होती. विद्यार्थ्यांनी पारंपरिक पोशाखात विठ्ठल-रखुमाईच्या वेशभूषा करून पालखीसमोर नृत्य सादर केले. ‘विठू माऊली तुझी पालखी चालली’ अशा जयघोषात दिंडी शाळेच्या प्रांगणातून गावाभोवती फेरी मारून पुन्हा विद्यालयात विसावली. यामध्ये विठ्ठल-रखुमाईच्या मूर्तीच्या प्रतिमा सजवून पालखीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आल्या होत्या. विद्यार्थ्यांनी हातात भगवे झेंडे, टाळ व मृदुंग घेतले होते. प्रत्येकजण विठ्ठलनामात रंगून गेला होता. या दिंडीचे खास वैशिष्ट्य म्हणजे ‘ग्रंथ दिंडी’. विद्यार्थ्यांनी संत तुकाराम, संत ज्ञानेश्वर, संत एकनाथ, संत नामदेव आदी महान संतांच्या अभंग व गाथांचे ग्रंथ हातात घेऊन प्रभात फेरी केल्यासारखे वातावरण निर्माण केले. धर्मग्रंथांना वाचनातून श्रद्धेने सामावून घेणारा हा उपक्रम पालक आणि ग्रामस्थांना खूप भावला. या पालखी व ग्रंथ दिंडीत गावातील विविध भजनी मंडळांनी सहभाग नोंदवला होता. विशेष उल्लेखनीय बाब म्हणजे, दिंडीमध्ये गावातील प्राथमिक शाळेतील विद्यार्थी, शिक्षक व शिक्षिका यांचा देखील उत्स्फूर्त सहभाग होता. या लहानग्यांनीही टाळ मृदुंगाच्या गजरात सामील होऊन मोठ्या भक्तिभावाने दिंडीत भाग घेतला. गावातील भजनी मंडळ देखील विद्यार्थ्यांसोबत संपूर्ण गावभर दिंडीमध्ये सहभागी होत अखंड भजन आणि जयघोषांनी वातावरण भक्तिरसात न्हावून टाकले. गावातील माता-भगिनी, ज्येष्ठ नागरिक, तरुण वर्ग, पालक, शाळेचे माजी विद्यार्थी, ग्रामस्थ आणि आजूबाजूच्या शाळांतील शिक्षक बांधवांनी देखील उत्स्फूर्तपणे यात सहभाग घेतला. शाळेतील मुख्याध्यापक, पर्यवेक्षक, शिक्षक, शिक्षकेतर कर्मचारी आणि विद्यार्थी यांनी मिळून कार्यक्रमाच्या यशस्वितेसाठी अथक परिश्रम घेतले. दिंडीच्या रस्त्यावर ग्रामस्थांनी रांगोळ्या काढून स्वागत केले. काही ठिकाणी पाण्याचे वाटप, प्रसाद वाटप व फुलांनी आरती करून दिंडीचे स्वागत करण्यात आले. ग्रामीण भागात सांप्रदायिकतेचा समतोल राखत अशा प्रकारच्या सांस्कृतिक आणि धार्मिक उपक्रमातून सामाजिक एकोपा जपला जातो, हे या प्रसंगातून दिसून आले. पालखी दिंडी गावात फिरल्यानंतर शाळेच्या आवारात विद्यार्थ्यांनी सादर केलेल्या अभंगगायन, रिंगणनृत्य, पारंपरिक फुगड्या, ओव्या, पोवाडे, कथाकथन व कीर्तनाने उपस्थितांची मने जिंकली. संत तुकारामांच्या अभंगांनी उपस्थितांचे मन गहिवरून गेले. “पंढरीनाथा मज भेटे हा, सुखाचा सागर वाहे रे…” या अभंगाने कार्यक्रमाला अध्यात्मिक उंची गाठून दिली. विद्यार्थ्यांनी सादर केलेल्या नाटिकांमधून वारकरी संप्रदायाचे महत्त्व, संतांचा आदर्श आणि भक्तिमार्गाची श्रेष्ठता मांडण्यात आली. यामुळे केवळ धार्मिकता नव्हे तर समाजप्रबोधनाच्या दृष्टीनेही उपक्रम प्रभावी ठरला. शाळेचे मुख्याध्यापक, पर्यवेक्षक व शिक्षकांनी संयोजनाची जबाबदारी सांभाळताना विद्यार्थ्यांमध्ये शिस्त, भक्तीभाव व सामाजिक बांधिलकी रुजवण्यावर भर दिला. शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांना संतपरंपरेचे व वारकरी संप्रदायाचे महत्त्व पटवून देत अध्यात्म, सुसंस्कार व समाजसेवेचे मूल्य आत्मसात करायला उद्युक्त केले. दिंडीचा हेतू केवळ उत्सव नव्हता तर विद्यार्थ्यांच्या मनामनात भक्ती, श्रद्धा व एकात्मतेची भावना जागवण्याचा तो एक माध्यम होता. यामुळे खेडगाव नंदीचे या छोट्याशा गावात एक वेगळीच अध्यात्मिक ऊर्जा पसरली होती. या भक्तिमय सोहळ्यामध्ये शाळेच्या व्यवस्थापन समितीपासून सर्व शिक्षकवर्ग, शिक्षकेतर कर्मचारी, पालक, विद्यार्थी, ग्रामस्थ आणि समाजातील प्रत्येक घटकाने आपले योगदान दिले. विशेषतः गावातील भजनी मंडळांनी पारंपरिक अभंगांच्या माध्यमातून वातावरण भारावून टाकले. दिंडीच्या यशामध्ये सर्व घटकांनी केलेले सामूहिक प्रयत्न हे ग्रामीण भागात शिक्षण संस्था व समाज यांच्यातील सुंदर नाते अधोरेखित करणारे होते. यातून विद्यार्थ्यांमध्ये केवळ अध्यापनच नव्हे तर मूल्यशिक्षण, भक्तिभाव, सामाजिक जाणीव आणि संघटनात्मक कौशल्यांची वृद्धी होण्यास मदत झाली. विठ्ठलनामाच्या गजरात रंगलेली दिंडी ही केवळ धार्मिक वा सांस्कृतिक घटना नव्हती, तर ती एक जिवंत अध्यात्मिक अनुभूती होती. विद्यार्थ्यांना वारकरी परंपरेशी जोडत समाजाशी एकरूप करणारा हा उपक्रम भावी पिढीला समृद्ध आणि सुसंस्कारित करण्याचा उत्तम प्रयत्न ठरला. श्री. एच. बी. संघवी हायस्कुल, खेडगाव नंदीचे यांनी ‘शाळा म्हणजे केवळ शिक्षणाचे केंद्र नव्हे तर संस्कारांची शाळा असली पाहिजे’ हे वास्तव या दिंडीद्वारे पुन्हा अधोरेखित केले. शिक्षणाच्या मंदिरात भक्तीचा महोत्सव भरवणाऱ्या या पवित्र उपक्रमातून संपूर्ण गाव एकत्र आले आणि विठ्ठलनामाच्या जयघोषात अध्यात्म, एकात्मता आणि संस्कृती यांचे दर्शन झाले.
ध्येय न्यूज चॅनेलच्या बातम्या मिळवण्यासाठी येथे क्लिक करून आमचा व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करा.
