“साहेब, ही लेखणी फक्त आपल्यामुळेच आज जिवंत आहे,” या शब्दांमध्ये किती खोल अर्थ सामावलेला आहे हे प्रत्येक सुजाण नागरिकाने समजून घेणे अत्यावश्यक आहे. ही केवळ भावनिक अभिव्यक्ती नसून भारतीय लोकशाहीच्या मूलभूत मूल्यांवर आधारित असलेली ती एक जिवंत साक्ष आहे. भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार, क्रांतीचे अध्वर्यू, महामानव डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी भारतीय समाजाला जे मूलभूत अधिकार प्रदान केले, त्यातील सर्वाधिक अमूल्य ठेवा म्हणजे “स्वतंत्र अभिव्यक्तीचा अधिकार” – ज्यामुळे आज लेखणीला स्वातंत्र्य मिळाले आहे. लेखणी ही एक अशी अस्त्रे आहे, जी शब्दांच्या माध्यमातून क्रांती घडवते, अन्यायाला वाचा फोडते, आणि सत्याचे तेज पसरवते. मात्र या लेखणीच्या अस्तित्वामागे एक महामानवाची विचारशील, सखोल, आणि दूरदृष्टीने युक्त दृष्टिकोनाची प्रेरणा आहे – ती म्हणजे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर.भारतीय राज्यघटनेचे मसुदा तयार करणाऱ्या घटनासमितीचे अध्यक्ष असलेल्या बाबासाहेबांनी घटनेत अनुच्छेद 19(1)(a) अंतर्गत प्रत्येक भारतीय नागरिकास अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा मूलभूत हक्क प्रदान केला. हाच तो आधार आहे, ज्यामुळे आज पत्रकार, लेखक, विचारवंत, साहित्यिक आणि सामान्य नागरिकही निर्भीडपणे आपले विचार मांडू शकतो. हीच ती लेखणी, जी अत्याचाराविरोधात लढते, सामाजिक विषमता उघड करते आणि जनतेचा आवाज बनते. भारतीय समाजात लेखन आणि अभिव्यक्तीची परंपरा प्राचीन आहे. परंतु ही परंपरा सत्ताधाऱ्यांच्या मर्जीनुसार चालणारी होती. ब्रिटिश राजवटीत पत्रकारांना अटक, वृत्तपत्रांवर बंदी, अभिव्यक्तीवर नियंत्रण अशा प्रकारच्या असंख्य घटना घडत असत. त्या काळात लेखणीचे धार कापली जात होती. मात्र स्वातंत्र्यानंतर, विशेषतः 26 जानेवारी 1950 रोजी संविधान लागू झाल्यानंतर लेखणीला कायदेशीर संरक्षण मिळाले.या संरक्षणाचे श्रेय केवळ आणि केवळ डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना जाते. त्यांनी भारतीय संविधानाच्या माध्यमातून समाजातील प्रत्येक घटकास व्यक्त होण्याचे, लिहिण्याचे, आणि छापून काढण्याचे हक्क दिले. त्यामुळे आज भारतातील लेखणी ही केवळ शाईने नव्हे, तर विचारांच्या स्फुल्लिंगाने भारलेली आहे. बाबासाहेबांनी केवळ अभिव्यक्तीचा हक्क दिला नाही, तर त्या अभिव्यक्तीमध्ये समतेचा गाभा दिला. एका विशिष्ट वर्गापुरते लेखन मर्यादित न राहता समाजातील शेवटच्या घटकापर्यंत पोहोचावे, हे त्यांचे स्वप्न होते. त्यांना माहित होते की लेखणी ही केवळ एक माध्यम नसून, ती परिवर्तनाची सुरूवात आहे. म्हणूनच त्यांनी दलित, मागासवर्गीय, स्त्रिया आणि वंचित घटकांना शिक्षणाच्या माध्यमातून लेखनक्षम बनवले. त्यांनी म्हटले होते, “If you want to destroy a society, destroy its literature.” पण त्यांनी भारतीय समाजाला वाचवण्यासाठी लेखणी जिवंत ठेवली.आज अनेक पत्रकार, समाजसुधारक, लेखक, ब्लॉगर, कवी, वकील, विधिज्ञ – हे सगळे या लेखणीच्या शक्तीवरच उभे आहेत. त्यांच्यामागे बाबासाहेबांचे संविधानिक बळ आहे. ज्या समाजात अभिव्यक्तीला स्वातंत्र्य आहे, त्या समाजात सृजनशीलता, नवविचार आणि समृद्ध परंपरा नांदते. याचे मूळ बाबासाहेबांच्या संविधानदत्त अधिकारात आहे. आज लेखणी स्वातंत्र्याची बातमी करताना अनेक अडचणी येतात. दबावगट, सत्ता, आर्थिक प्रभाव, धमक्या – हे सगळं या लेखणीवर हल्ला करण्याचा प्रयत्न करतात. परंतु आजही ती लेखणी जीवंत आहे, कारण तिच्यामागे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा संविधान आहे. हा संविधान आपल्या लेखणीला ढाल देतो, तलवार देतो, आणि दिशा देतो. त्यामुळेच पत्रकारांवर झालेल्या आक्रमणांवर देशभर आवाज उठतो, निषेध नोंदवला जातो, कारण ती केवळ पत्रकाराची नाही तर लोकशाहीचीही हत्या असते.लेखणी ही आज समाज जागृती, राजकीय विवेक, धार्मिक सहिष्णुता आणि सामाजिक न्यायाच्या लढ्यातील कणा बनली आहे. हजारो लोकांनी आपल्या लेखणीतून समतेचे, बंधुत्वाचे आणि परिवर्तनाचे बीज रोवले. ही लेखणीच आहे जी आज डिजिटल माध्यमातूनही ताकदवान झाली आहे. पण तिचे मूळ कायम आहे – ते म्हणजे संविधान आणि बाबासाहेबांचे विचार. “साहेब, ही लेखणी फक्त आपल्यामुळेच आज जिवंत आहे…” हा वाक्यफूल अभिव्यक्तीचा स्तंभ आहे. आज प्रत्येक वृत्तपत्रात, पोर्टलवर, न्यूज चॅनलवर जेव्हा एखादी निर्भीड बातमी छापली जाते, तेव्हा त्यामागे बाबासाहेबांच्या विचारांची छाया असते. जेव्हा एखादा विद्यार्थी लेख स्पर्धेत भाग घेतो, तेव्हा त्याच्या हातातील पेनमधून संविधानाचा आत्मा झिरपतो. जेव्हा एखादा कार्यकर्ता सोशल मीडियावर सत्य मांडतो, तेव्हा तो अनुच्छेद 19 चा उपयोग करत असतो.त्यामुळेच लेखणी जिवंत आहे. ती दमदार आहे. आणि ती निर्भीड आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यामुळेच. या लेखणीला जपणे, वापरणे, आणि तिचा समाजहितासाठी उपयोग करणे ही प्रत्येक सुजाण नागरिकाची जबाबदारी आहे. आज बाबासाहेबांची ही देणगी काही ठिकाणी केवळ राजकीय प्रचारापुरती मर्यादित ठेवली जाते, जेव्हा लेखणी विकली जाते किंवा दडपली जाते. पण ज्यांच्यात बाबासाहेबांचे विचार आहेत, ते ही लेखणी सतत सत्यासाठी, न्यायासाठी आणि जनतेच्या भल्यासाठी वापरतात. पाचोरा शहरात, जिल्ह्यात आणि महाराष्ट्रात असे अनेक पत्रकार, लेखक आणि अभ्यासक आहेत जे या लेखणीचे उपकार मानतात. त्यांच्यासाठी बाबासाहेब हे प्रेरणास्थान आहेत.”साहेब, ही लेखणी फक्त आपल्यामुळेच आज जिवंत आहे,” हे वाक्य एखाद्या पत्रकाराने म्हटले की, त्यामध्ये कृतज्ञता, आदर, आणि जबाबदारीचा एक वेगळाच सूर आहे. हे केवळ एक उद्गार नाही, तर ही लोकशाहीच्या वटवृक्षाला पाणी घालणारी भावना आहे. लेखणीचं आयुष्य, तिची ताकद, आणि तिचा आत्मा हे सगळं बाबासाहेबांच्या विचारांमध्येच गुंतलेलं आहे. आज बाबासाहेबांच्या संविधानामुळेच कोणताही सामान्य नागरिक देखील जुलूम, अन्याय, भेदभाव याविरोधात लिहू शकतो. हीच खरी लोकशाही आहे. आणि हीच खरी लेखणीची जिवंतपणा.बाबासाहेब, तुमच्यामुळेच ही लेखणी आज “जिवंत” आहे – आणि ती केवळ जिवंतच नाही, तर ती शंभर कोटी जनतेच्या हक्कांसाठी सतत झुंजते आहे! अशा महामानवास जयंती निमित्त विनम्र अभिवादन
ध्येय न्यूज चॅनेलच्या बातम्या मिळवण्यासाठी येथे क्लिक करून आमचा व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करा.
